Cách nâng cấp loa cho xe ô tô (1)

>> Cách nâng cấp loa cho xe ô tô (phần 2)

Khi có nhu cầu nâng cấp, hoặc lắp đặt mới cho hệ thống âm thanh trên xe ô tô, có lẽ hầu hết chúng ta đều gặp chút khó khăn cho việc quyết định lựa chọn các thiết bị. Thị trường thì quá phong phú, đa dạng về sản phẩm. Thông tin tham khảo từ các nguồn thì nhiều, nhưng cũng đa chiều, và đôi lúc xem ra lại "chín người mười ý"! ...

Chính vì lẽ đó, trong bài viết này, tôi muốn được trao đổi cùng bạn đọc một đôi điều về chủ đề: Lựa chọn loa cho xe ô tô.

Hoạt động và nhiệm vụ của loa

Trước hết, để có thêm thông tin bổ sung cho bạn đọc ở các phần sau, chúng ta cùng tìm hiểu sơ bộ về cách thức làm việc của loa.

Khi tín hiệu âm thanh từ amplifier (là dòng xoay chiều) chạy qua cuộn dây voice-coil của loa, từ trường biến thiên trong cuộn dây kết hợp với từ trường của nam châm sẽ làm cho màng loa dao động qua lại vị trí cân bằng. Sự dao động này khiến cho không khí vùng kế cận với màng loa bị nén, giãn và lan truyền ra mọi hướng trong không gian. Đây chính là sóng âm.

Như vậy, có thể nói, loa làm việc như một máy biến năng - Chuyển đổi nguồn năng lượng điện, thành năng lượng cơ học.

Khi amplifier chuyển tới loa một tín hiệu điện mang một nội dung, tôi lấy ví dụ, là một nốt "La" ở quãng 4 (A4) của đàn Piano. Khi đó, màng loa sẽ dao động qua lại vị trí cân bằng 440 lần trong một giây, và tạo ra sóng âm có tần số 440Hz lan truyền ra mọi hướng. Khi sóng này dịch chuyển tới và tác động lên trống tai, trống tai cũng rung động theo tần số tương tự với màng loa. Tín hiệu này được não bộ giải mã, giúp chúng ta có được cảm nhận về âm thanh của tiếng đàn.

Với ví dụ trên, loa đã hoàn thành nhiệm vụ là chuyển đổi một dao động điện thành một dao động cơ học, và phát đi một sóng âm ra môi trường không gian, mang theo thông tin về cao độ, âm sắc, trường độ và độ lớn của tiếng đàn Piano.

Và, khi nội dung của tín hiệu điện từ amplifier là một bản nhạc, trong cùng một thời điểm, chỉ bằng những rung động qua lại, một cặp loa có thể tái tạo lại cả một sân khấu ca nhạc, với đầy đủ các nhạc cụ, có cao độ, trường độ và âm sắc khác nhau. Hơn thế, thông tin mà loa phát đi còn có cả các chiều không gian, giúp người nghe có thể hình dung ra được cả vị trí của các nhạc cụ, ca sĩ trên sân khấu ... Quả là một công việc phi thường!

Thế thì, khi tham khảo để chọn lựa, điều gì có thể giúp chúng ta nhận biết được những khả năng, ưu điểm, nhược điểm của một cặp loa???

Những thông số

Bạn đang là người chuẩn bị đi mua một cặp loa cho xe ô tô. Ngoài giá cả (là điều chúng ta quan tâm cho định mức đầu tư) bạn định sẽ tham vấn từ người bán hàng những gì???

Những câu hỏi thường gặp nhất:
1- Loa của hãng sản xuất nào?
2- "Công suất" bao nhiêu?

Những câu hỏi ít gặp hơn:
3- Loa được làm bằng chất liệu gì
4- Độ nhạy bao nhiêu?
5- Đáp ứng tần số?

1- Loa của hãng nào

Có một số khách hàng, khi nghe thử nhiều loại loa khác nhau có cùng một tầm giá, đã đưa ra những đánh giá rất cao cho sản phẩm của một thương hiệu nào đó đang rất nổi tiếng trên thị trường. Trong lúc nghe và so sánh, họ chỉ ra những "điểm mạnh" rất cụ thể của cặp loa kia - hệt như những lời quảng cáo của hãng!

Thế nhưng, đến khi những vị khách này được đề nghị "test mù" (là người nghe không được biết mình đang nghe nhạc từ thiết bị của hãng nào trên hệ thống), thì họ bắt đầu có sự thận trọng, dè dặt trong việc đưa ra đánh giá, nhận xét. Kết quả sau cùng đôi lúc lại có sự đảo ngược, khi mà cặp loa khách hàng cho là ưng ý nhất trong lúc nghe thử, lại không phải là cặp loa ban đầu họ định chọn!

Chúng ta không thể phủ nhận là tên tuổi của nhà sản xuất có liên quan mật thiết đến sản phẩm của họ. Thế nhưng, có những tên tuổi cực kỳ lớn về thiết bị hi-end audio lại không sản xuất ra sản phẩm âm thanh dành cho xe ô tô; hoặc chỉ đầu tư cho phân khúc này những sản phẩm ở mức trung bình. Thậm chí, có những hãng chuyên sản xuất đồ âm thanh cho ô tô được đánh giá rất cao, thì đôi khi vẫn có những sản phẩm không thực sự xuất sắc nếu so sánh chất lượng/giá tiền đối với chính các sản phẩm khác của hãng đó.

Vậy xem ra, thương hiệu có thể sẽ là một trong những điều bạn quan tâm trước tiên trong lựa chọn, nhưng chúng ta cũng nên có sự khách quan, để tránh bị rơi và tình trạng "tự kỷ ám thị" (Việc này giống như khi người bệnh được cho dùng toa thuốc có tên gọi là "tâm dược" trong y học vậy!).

2- "Công suất" bao nhiêu?

Sau một thời gian dài tiếp xúc với khách hàng, tôi đã hiểu ra, phần lớn những khách hàng đưa ra câu hỏi này khi xem một cặp loa, họ đang muốn được biết về cường độ âm thanh của loa đó sẽ lớn đến mức nào, khi lắp lên xe. Như thế, thay vì dùng đơn vị Decibel (dB), một số khách hàng thường lấy số "watt" được ghi trên các loa để làm định lượng cho thanh áp.

Chúng ta có một lưu ý nhỏ: Loa là thiết bị không tự sinh công. Khi một loa có ghi, ví dụ "60W rms/150W max", thì đó chính là chỉ số "Power handling" của loa. Qua thông số này, nó sẽ cho ta biết rằng, loa có thể làm việc bình thường với các amplifier có công suất output (rms) 60W; và có thể chịu đựng công suất lớn nhất của amplifier ở mức 150W (peak power). Trong trường hợp nếu có cùng độ nhạy và cùng nhà sản xuất, một cặp loa có chỉ số "power handling" cao hơn sẽ cho ra cường độ âm thanh cao hơn, nhờ vào việc nó có thể chịu đựng được các apmlifier có công suất lớn hơn.

Vấn đề liên quan đến cường độ âm thanh, chúng ta sẽ bàn thêm ở mục "độ nhạy" của loa.

>> Cách nâng cấp loa cho xe ô tô (phần 2)

Hân Phạm
(Garage PhiLong: C5/15 Bình Hưng, Bình Chánh, TPHCM)